شاید بسیاری کاشان، مشهد، شیراز و چند شهر دیگر را خاستگاه اصلی قالیبافی در ایران بدانند، اما محققان و پژوهشگران بر این باورند که سنت فرشبافی در جغرافیایی که اکنون به‌عنوان پایتخت شناخته می‌شود نیز تاریخچه‌ای چندهزارساله دارد. در ادامه به شواهد و تاریخچه قالیبافی در تهران عصر آهن پرداخته‌ایم.
برای بررسی تاریخچه قالیبافی در گستره جغرافیایی تهران باید به بیش از ۳ هزار سال پیش سفر کنیم؛ به تهران باستان و محدوده تپه قیطریه که اکنون یکی از محله‌های شمال شهر به شمار می‌رود. نخستین کاوش‌ها در تپه باستانی قیطریه حدود ۵ دهه پیش توسط گروهی از باستان‌شناسان زبده به سرپرستی «سیف‌الله کامفرد» انجام شد.
نتیجه کاوش‌ها شگفت‌انگیز بود و از راز تمدنی غنی در این محدوده پرده برداشت. در این کاوش‌ها ۳۵۰ گور دسته‌جمعی با انبوهی از ظروف و اشیای سفالی و مفرغی در کنار اسکلت مردگان ۳هزارساله یافت شد که همگی به عصر آهن تعلق داشتند. ۲۵۰۰ ظرف سفالی، مفرغی و… که در این گور‌های باستانی از زیر خروار‌ها خاک پیدا شد، راز‌های بسیاری از سبک زندگی و کسب و کار ساکنان این تمدن بزرگ را فاش کرد. به عنوان مثال، در میان ظروف سفالی تپه قیطریه، ظرف‌هایی در گور مردگان کشف شد که در برابر حرارت مقاوم بودند. از این ظرف‌ها که دهانه کوچکی داشتند، برای گرم نگه داشتن غذا استفاده می‌شد و طرح شاخه زیتون روی بدنه ظرف نیز نشان از این داشت که احتمالا در این گستره روزگاری زیتون کشت می‌شده است.
در میان یافته‌های ارزشمند تمدن قیطریه، ابزار و آلات بافت فرش که در گور مردگان دفن شده بود نیز به دلیلی محکم برای وجود کسب و کار قالیبافی و یا دست‌کم بافت فرش در این محدوده تبدیل شد. تورج ژوله، کارشناس حوزه فرش، درباره ویژگی ابزار و آلات قالیبافی یافت‌شده در تپه قیطریه می‌گوید: «قلاب‌های بافندگی امروز شبیه چاقویی است که در انتها یک برجستگی دارد و آن را از ابزاری مثل کاردک جدا می‌کند. قلاب‌هایی که در اکتشافات تپه قیطریه به دست آمد نیز با وجود قدمت چندهزارساله همگی چنین ساختاری داشتند.»
اگر این یافته‌ها را مبنای تاریخچه قالیبافی در تهران بدانیم باید پیشینه‌ای چندهزارساله برای آن در نظر بگیریم. ژوله می‌گوید: «اطلاعاتی که در کتاب «پژوهش باستان‌شناسانه در زیراندازبافی ایران» منتشر شده نخستین نشانه‌های وجود سنت فرشبافی در جغرافیایی است که امروز به‌عنوان تهران شناخته می‌شود. در این کتاب، نویسنده آشکارا روایت می‌کند که در کاوش‌های باستان‌شناسان، ابزار‌های قالیبافی در تپه قیطریه کشف شده و قدمت آن‌ها بین ۸۰۰ تا ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (علیه السلام) تخمین زده می‌شود. با این حساب سنت قالیبافی در تهران، ۳ هزار سال یا حتی بیش ۳ هزار سال قدمت دارد. این یافته‌ها فراتر از بافت نمد، گلیم و… است و نشان از بافت قالی با همان مشخصات قالی‌ها یعنی گره، پرز و… دارد.»
بیشتر بخوانید:
منبع: همشهری آنلاین
source