رونق بازار قطعات تقلبی خودرو، خطری برای ایمنی و اقتصاد مردم

رونق بازار قطعات تقلبی خودرو، خطری برای ایمنی و اقتصاد مردم

بازار قطعات تقلبی خودرو در ایران، با رشد نگران‌کننده‌ای، نه‌تنها ایمنی رانندگان و سرنشینان را تهدید می‌کند، بلکه هزینه‌های سنگین تعمیرات را به خانوارها تحمیل کرده؛ معضلی که نتیجه ضعف نظارت، انحصار بازار، و فشارهای اقتصادی است.

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، بازار خودرو در ایران، که سال‌هاست با چالش‌هایی مانند انحصار، کیفیت پایین و قیمت‌های نجومی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اکنون با معضل دیگری مواجه شده است؛ رونق روزافزون قطعات تقلبی. از لنت ترمز و فیلتر روغن گرفته تا قطعات حساسی مانند ایربگ و سیستم تعلیق، قطعات غیراصل و بی‌کیفیت به وفور در بازار یافت می‌شوند. این قطعات، که اغلب با قیمتی پایین‌تر از نمونه‌های اصلی عرضه می‌شوند، نه‌تنها عمر خودروها را کوتاه می‌کنند، بلکه خطرات جانی و مالی بزرگی برای رانندگان و سرنشینان به همراه دارند. نبود نظارت کافی، افزایش تقاضا به دلیل گرانی قطعات اصلی و فشارهای اقتصادی، این بازار سیاه را بیش از پیش پررونق کرده است.
ابعاد گسترده بازار قطعات تقلبی

براساس گزارش‌هایی که پیش از این منتشر شده، بیش از ۳۰ درصد قطعات یدکی موجود در بازار غیراصل یا تقلبی هستند. این قطعات، که اغلب با بسته‌بندی‌های مشابه برندهای معتبر یا حتی تحت عنوان «ساخت داخل» به فروش می‌رسند، از نظر کیفیت و دوام با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارند.

برای مثال، لنت ترمزهای تقلبی، که گاهی تنها چند هفته دوام می‌آورند، می‌توانند در شرایط اضطراری کارایی لازم را نداشته باشند و به تصادفات مرگبار منجر شوند. به گفته کارشناسان، قطعات حساسی مانند ایربگ‌های تقلبی نیز در بسیاری موارد عمل نمی‌کنند و جان سرنشینان را به خطر می‌اندازند. فیلترهای روغن و هوای غیراصل نیز، با آسیب به موتور، هزینه‌های تعمیرات را چند برابر می‌کنند.

چرا قطعات تقلبی پرطرف‌دار شده‌اند؟

یکی از دلایل اصلی رونق این بازار، گرانی قطعات اصلی است. تحریم‌ها، افزایش نرخ ارز و انحصار در تأمین قطعات توسط خودروسازان داخلی، قیمت قطعات استاندارد را به‌شدت بالا برده است. در شرایطی که تورم مزمن قدرت خرید مردم را کاهش داده، بسیاری از رانندگان، به‌ویژه مالکان خودروهای پرتیراژ به ناچار و بدون آگاهی از خطرات آن به سمت گزینه‌های ارزان‌تر می‌روند.

فشار اقتصادی تنها عامل نیست. ضعف نظارت بر بازار قطعات و نبود سیستم ردیابی اصالت کالا نیز به گسترش این معضل دامن زده است. برخلاف کشورهای پیشرفته که از کدهای شناسایی (مانند QR کد یا شماره سریال) برای تأیید اصالت قطعات استفاده می‌کنند، در ایران چنین سیستمی به‌صورت فراگیر وجود ندارد. این موضوع، کار سودجویان را آسان کرده تا قطعات بی‌کیفیت را با ظاهر فریبنده به بازار عرضه کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی از این قطعات حتی از طریق کارگاه‌های زیرزمینی داخلی تولید می‌شوند، در حالی که برخی دیگر از کشورهای همسایه با کیفیت پایین وارد می‌شوند.

تهدید برای ایمنی جاده‌ها

تأثیر قطعات تقلبی بر ایمنی خودروها غیرقابل‌انکار است. سرهنگ علی محمدی، رئیس مرکز شماره‌گذاری پلیس راهور، پیش‌تر هشدار داده بود که استفاده از قطعات غیراستاندارد یکی از عوامل اصلی در افزایش تصادفات جاده‌ای است. لنت ترمزهای تقلبی که به‌سرعت ساییده می‌شوند، تسمه‌تایم‌های غیراصل که پاره می‌شوند و باتری‌های بی‌کیفیت که ناگهان از کار می‌افتند، تنها چند نمونه از مواردی هستند که می‌توانند در لحظه حساس، فاجعه به بار آورند. بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۰ هزار نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند که بخشی از این حوادث به نقص فنی خودروها نسبت داده شده است.

علاوه بر خطرات جانی، قطعات تقلبی هزینه‌های مالی سنگینی را به رانندگان تحمیل می‌کنند. تعمیرات مکرر، کاهش عمر خودرو، و افزایش مصرف سوخت، از دیگر تبعات استفاده از این قطعات هستند که در نهایت، صرفه‌جویی اولیه را به ضرری چندبرابری تبدیل می‌کنند.

نقش خودروسازان و دولت

خودروسازان داخلی، که خود از تأمین‌کنندگان اصلی قطعات یدکی هستند، در این معضل بی‌تقصیر نیستند. بسیاری از قطعات ارائه‌شده توسط نمایندگی‌های رسمی، کیفیت پایینی دارند و حتی گاهی شائبه تقلبی بودن آن‌ها مطرح می‌شود. انحصار بازار توسط ایران‌خودرو و سایپا، که تولید و توزیع قطعات را در کنترل خود دارند، رقابت را کاهش داده و فضا را برای ورود قطعات بی‌کیفیت باز کرده است. از سوی دیگر، سازمان استاندارد و وزارت صمت، که وظیفه نظارت بر بازار را بر عهده دارند، نتوانسته‌اند جلوی توزیع گسترده این قطعات را بگیرند. طرح‌هایی مانند «شناسه کالا» که قرار بود اصالت قطعات را تضمین کند، هنوز به‌صورت کامل اجرا نشده و در حد شعار باقی مانده است.

در نهایت، رونق بازار قطعات تقلبی خودرو در ایران، نتیجه ترکیبی از سوءمدیریت، ضعف نظارت و فشارهای اقتصادی است که ایمنی جاده‌ها و جیب مردم را نشانه گرفته است. تا زمانی که دولت و خودروسازان مسئولیت خود را در قبال این معضل نپذیرند و راهکارهای عملی ارائه ندهند، رانندگان ایرانی همچنان در معرض خطراتی خواهند بود که می‌توانستند با نظارت و برنامه‌ریزی صحیح، به‌سادگی پیشگیری شوند. این وضعیت، نه‌تنها اعتماد به صنعت خودروسازی را خدشه‌دار می‌کند، بلکه هزینه‌های جبران‌ناپذیری را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

قطعات تقلبی خودرو قطعات خودرو