شفق قطبی کجا و چه زمانی رخ می دهد؟

این نمایش‌های نورانی در آسمان شب، در رنگ‌های مختلف از سبز و آبی تا قرمز و بنفش، آسمان قطب شمال و جنوب را روشن می‌کنند و چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌نمایند. شفق قطبی زمانی رخ می‌دهد که ذرات باردار خورشیدی به جو زمین برخورد کرده و با گازهای جو زمین واکنش نشان می‌دهند. این پدیده در نزدیکی قطب‌های مغناطیسی زمین، یعنی در نواحی قطب شمال و قطب جنوب مشاهده می‌شود. اما سؤال اصلی این است که دقیقاً در کجا و چه زمانی می‌توان شاهد پدیده شفق قطبی بود؟ در این مقاله به بررسی مکان‌ها و زمان‌های مناسب برای مشاهده شفق قطبی خواهیم پرداخت.

شفق شمالی چیست؟

شفق قطبی که به نام‌های شفق شمالی (Aurora Borealis) و شفق جنوبی (Aurora Australis) نیز شناخته می‌شود، یک پدیده طبیعی و زیبا است که در مناطق قطبی زمین رخ می‌دهد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ذرات باردار خورشیدی که از خورشید به سمت زمین می‌آیند، با میدان مغناطیسی زمین برخورد کرده و وارد جو آن می‌شوند. برخورد این ذرات با مولکول‌های گازی جو، موجب ایجاد درخشش‌های رنگارنگی می‌شود که به نام شفق قطبی شناخته می‌شود.

رنگ‌های شفق قطبی بسته به نوع ذرات گاز و ارتفاعی که در آن ذرات با جو برخورد می‌کنند، متفاوت است. در اغلب موارد، رنگ سبز کم‌رنگ به دلیل برخورد ذرات باردار با مولکول‌های اکسیژن در ارتفاعات ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین به چشم می‌خورد. درحالی‌که رنگ‌های قرمز به دلیل واکنش با مولکول‌های اکسیژن در ارتفاعات بالاتر (حدود ۳۰۰ کیلومتر) به وجود می‌آید. همچنین، رنگ‌های آبی و بنفش – قرمز نیز زمانی پدیدار می‌شوند که ذرات باردار با مولکول‌های نیتروژن در جو برخورد می‌کنند.

ناحیه‌ای که شفق قطبی در آن قابل‌مشاهده است، به نام «شفق بیضی» شناخته می‌شود و معمولاً در نزدیکی قطب‌های مغناطیسی زمین قرار دارد. این ناحیه در زمان‌هایی که فعالیت خورشیدی کمتر است، می‌تواند به قطر ۳۰۰۰ کیلومتر برسد. اگرچه این پدیده در یک مقیاس وسیع رخ می‌دهد، اما برای مشاهده شفق قطبی، شرایط خاصی از جمله آسمان تاریک و عدم وجود آلودگی نوری ضروری است.

بهترین زمان و مکان برای مشاهده شفق شمالی

شفق شمالی یکی از پدیده‌های طبیعی شگفت‌انگیز است که تنها در شرایط خاصی قابل‌مشاهده است. این پدیده معمولاً ۱۰ تا ۲۰ بار در سال رخ می‌دهد، اما برای دیدن آن باید در زمان و مکان مناسبی باشید.

فصل مناسب: بهترین زمان برای مشاهده شفق شمالی از سپتامبر تا آوریل است. هرچند این پدیده در سایر ماه‌های سال نیز ممکن است دیده شود، اما مشاهده آن در این زمان‌ها آن راحت‌تر است.

زمان روز: طبق مطالعات مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه آلاسکا، شفق شمالی معمولاً از ساعت ۹ شب تا ۳ صبح مشاهده می‌شود. بااین‌حال، باید وضعیت ماه و پوشش ابرها را نیز در نظر گرفت. هوای صاف و یخبندان بهترین شرایط را برای دیدن این نورهای رنگارنگ فراهم می‌کند.

مکان مناسب: مکان‌های مناسب برای دیدن شفق شمالی معمولاً در فاصله‌ای حدود ۲,۵۰۰ کیلومتری از قطب شمال قرار دارند. بااین‌حال، در برخی مواقع این پدیده حتی در مناطقی دورتر از قطب شمال نیز قابل‌مشاهده است، مانند سال ۱۹۸۹ که شفق قطبی در هندوراس مشاهده شد.

برای تجربه بهتر، باید از مناطق دور از آلودگی نوری شهری انتخاب کنید و فعالیت خورشیدی را از پیش دنبال کنید.

کجا می‌توان شفق قطبی را دید؟

شفق قطبی یکی از پدیده‌های طبیعی شگفت‌انگیز است که در مناطق شمالی و قطبی کره زمین به‌ویژه در کشورهایی که نزدیک به دایره قطب شمال قرار دارند، مشاهده می‌شود. در ادامه، به تفکیک کشورهای مختلفی که بهترین مکان‌ها برای دیدن شفق قطبی هستند، اشاره می‌کنیم.
 

شفق قطبی در روسیه

منطقه مورمانسک: یکی از بهترین مکان‌ها برای مشاهده شفق قطبی در روسیه است. این منطقه فراتر از دایره قطب شمال قرار دارد و دسترسی به آن راحت است. همچنین، در شبه‌جزیره کولا هتل‌هایی با گنبدهای شیشه‌ای شبیه به خانه‌های قطبی وجود دارند که فرصت مناسبی برای مشاهده شفق قطبی در شب‌های قطبی فراهم می‌آورند. مناطق مشهور برای دیدن شفق در این ناحیه شامل Khibiny، Kirovsk و Teriberka است.

منطقه آرخانگلسک: پارک ملی کنوزرسکی یکی از مکان‌های مناسب برای مشاهده شفق قطبی است که آلودگی نوری کم دارد. همچنین، سواحل دوینا شمالی و دریاچه لاچا از دیگر نقاط مطلوب این منطقه هستند.

جمهوری کارلیا: سواحل دریاچه اونگا، پارک ملی پانایاروی و روستاهای کنار دریاچه‌ها مانند کونتوککیاروی در نزدیکی کوستوموکشا از مکان‌های دیدنی شفق قطبی در این منطقه هستند.

نروژ

ترومسو و آلتا از بهترین مکان‌ها برای دیدن شفق قطبی هستند. در آلتا، یک رصدخانه قدیمی وجود دارد که درعین‌حال یک مکان عالی برای مشاهده این پدیده است.

سوئد

شهر آبیسکو، واقع در بالای دایره قطب شمال، از بهترین نقاط برای مشاهده شفق قطبی است. این پدیده در این ناحیه تا ۲۰۰ روز در سال قابل‌مشاهده است. همچنین، اولین مؤسسه علمی که به مطالعه شفق شمالی پرداخته در روستای سوئدی Jukksjärvi قرار دارد.

فنلاند

در فنلاند، مکان‌هایی مانند Kilpisjärvi و Sodankylä برای مشاهده شفق قطبی مناسب هستند. شهر ستاره‌ای Astropolis نیز به‌عنوان یک مرکز گردشگری با رصدخانه ژئوفیزیکی خود شناخته می‌شود.

کانادا

شهر Yellowknife در کانادا پایتخت گردشگری مرتبط با نورهای قطبی است. همچنین، Whitehorse و Bailetville از دیگر مکان‌های خوب برای مشاهده شفق قطبی هستند.

ایسلند

در ایسلند می‌توان شفق قطبی را در مناطق مختلفی مانند دریاچه Myrrar نزدیک ریکیاویک، آتشفشان‌های Katla و Eyjafjallajökull یا آبدره Snaefellsnes مشاهده کرد.

شفق قطبی در سیارات دیگر

شفق قطبی تنها مختص زمین نیست و در سیارات دیگری مانند مشتری و زحل نیز این پدیده نورانی وجود دارد. در این سیارات، شفق قطبی زمانی رخ می‌دهد که ذرات باردار از خورشید یا از قمرهای آنها با میدان‌های مغناطیسی این سیارات برخورد کرده و باعث تابش نور می‌شوند. در مشتری، شفق قطبی به‌ویژه در قطب‌های آن بسیار پررنگ و درخشان است، زیرا میدان مغناطیسی این سیاره بسیار قوی است. زحل نیز دارای شفق قطبی است که در قطب‌های آن مشاهده می‌شود، اما به دلیل فاصله زیاد این سیارات از زمین و عدم دسترسی به تکنولوژی مناسب برای مشاهده مستقیم، ما قادر به دیدن این شفق‌ها از نزدیک نیستیم.
 
 

کلام آخر

در نهایت، شفق قطبی یکی از زیباترین و شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی است که تنها در مناطق خاصی از زمین قابل‌مشاهده است. این پدیده که به دلیل برخورد ذرات باردار خورشیدی با جو زمین رخ می‌دهد، در نواحی نزدیک به قطب‌های مغناطیسی، مانند شمال روسیه، نروژ، سوئد، فنلاند، کانادا و ایسلند، به‌وضوح مشاهده می‌شود. برای تجربه این جاذبه طبیعی درخشان، بهترین زمان بین سپتامبر تا آوریل است. شرایط جوی صاف، آسمان تاریک و دور از آلودگی نوری نیز از عوامل مهم برای مشاهده شفق قطبی هستند. اگر شما هم خواهان تجربه‌ای منحصربه‌فرد هستید، تورهای شفق قطبی می‌توانند فرصتی عالی برای کشف این شگفتی‌های طبیعی در بهترین زمان و مکان‌ها باشند.

منبع:ایسنا