در شرایطی که نقش شبکههای اجتماعی در شکلدهی افکار عمومی، سیاست و حتی امنیت اجتماعی بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده، حالا ویتالیک بوترین، بنیانگذار اتریوم مدعی شده که ابزارهای رمزنگاری و بلاکچین میتوانند برای راستیآزمایی و اثبات عدالت الگوریتم رتبهبندی محتواها استفاده شوند!
به گزارش میهن بلاکچین، ویتالیک بوترین در پستی که روز دوشنبه در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، صراحتاً پیشنهاد داده که این پلتفرم از اثباتهای دانش صفر و بلاکچین استفاده کند تا عدالت الگوریتم رتبهبندی محتوا قابل اثبات باشد. به گفته او، چنین سیستمی میتواند بدون افشای جزئیات حساس، نشان دهد که الگوریتم طبق قواعد مشخص و از پیشتعریفشده عمل کرده است.
بوترین در ادامه، انتقادی تند از شیوه مدیریت ایلان ماسک، مالک ایکس، مطرح کرد و گفت تبدیل کردن ایکس به نمادی جهانی برای آزادی بیان و سپس استفاده از آن بهعنوان ابزاری برای حملات هماهنگ و موجهای نفرتپراکنی، در نهایت به خود مفهوم آزادی بیان آسیب میزند.
این اظهارنظر واکنشهایی را هم در میان فعالان حوزه فناوری و بلاکچین به همراه داشت. داویده کراپیس (Davide Crapis)، مدیر بخش هوش مصنوعی بنیاد اتریوم، در واکنش به این پیشنهاد گفت:
اگر ایکس واقعاً میخواهد خود را پلتفرم آزادی بیان بداند، باید اهداف بهینهسازی الگوریتمش را شفاف اعلام کند. این اهداف باید برای کاربران قابل فهم باشند و حتی امکان تنظیم و تغییر آنها نیز وجود داشته باشد.
الگوریتم قابلراستیآزمایی؛ نه سانسور، نه دروغ
بوترین در توضیح ایده خود، یک سیستم الگوریتمی قابلراستیآزمایی را ترسیم میکند که در آن، هر تصمیم الگوریتم با استفاده از فناوری دانش صفر قابل اثبات باشد. به بیان ساده، الگوریتم میتواند ثابت کند که چرا یک محتوا دیده شده یا دیده نشده، بدون اینکه جزئیات محرمانه یا دادههای حساس کاربران افشا شود.
از نگاه او، همه محتواها، لایکها و بازنشرها باید با ثبت زمان (Timestamp) روی بلاکچین ذخیره شوند؛ بهگونهای که سرور مرکزی نتواند زمان انتشار یا تعاملات را دستکاری کند یا درباره آنها دروغ بگوید. علاوه بر این، بوترین پیشنهاد میدهد که کد کامل الگوریتم رتبهبندی، با یک تأخیر یک تا دو ساله بهصورت عمومی منتشر شود؛ اقدامی که میتواند هم از سوءاستفاده جلوگیری کند و هم امکان بررسی مستقل را فراهم آورد.
بلاکچین و شبکههای اجتماعی؛ ایدهای قدیمی با چالشهای تازه
صحبتهای اخیر بوترین در حالی مطرح میشود که مدتهاست ایده ساخت شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز یا همان سوشالفای (SocialFi) وجود دارد. هرچند تاکنون هیچکدام از این پلتفرمها به پذیرش گسترده نرسیدهاند، اما بهنظر میرسد که افراد و شرکتهای بزرگ در دنیای فناوری آنها را جدی گرفتهاند.
در اوایل سال ۲۰۲۵، شرکت متا (Meta)، مالک فیسبوک و اینستاگرام، لینکهای مربوط به پلتفرم غیرمتمرکز پیکسلفد (Pixelfed) را مسدود کرد و تمام لینکهای این پلتفرم بهعنوان «اسپم» حذف شدند. برخی کاربران همچنین ادعا کردند که رقبای دیگری مانند ماستودون (Mastodon) نیز با برخورد مشابهی مواجه شدهاند.
جامعه کریپتو که همواره نسبت به تمرکز قدرت حساس بوده، پیشتر هم نگرانیهای جدی درباره تصمیمهای مدیریتی شبکههای اجتماعی مطرح کرده است. زمانی که ایلان ماسک در اوایل ژانویه اعلام کرد ایکس قصد دارد محتوای «اطلاعرسان» یا «آموزشی» را در اولویت نمایش قرار دهد، بسیاری از کاربران نسبت به این سیاست بدبین بودند. منتقدان میپرسیدند چه کسی تعیین میکند چه محتوایی آموزنده است و آیا این سیاست میتواند به ابزاری برای سرکوب برخی دیدگاهها تبدیل شود یا نه.
در همان مقطع، بوترین نیز وارد بحث شد و از ماسک خواست به آزادی بیان پایبند بماند و کاربران را صرفاً بهدلیل اختلاف نظر یا بیان دیدگاههای متفاوت، از پلتفرم حذف نکند. منتقدان همچنین ماسک را متهم کردهاند که دسترسی به برخی قابلیتهای ویژه را برای کاربرانی که با او همنظر نیستند، محدود کرده است.
تأثیر شبکههای اجتماعی بر جامعه و دموکراسی
نقش شبکههای اجتماعی در جامعه موضوع تازهای نیست و پژوهشهای متعددی در سالهای اخیر به این مسئله پرداختهاند. یک مقاله پژوهشی منتشرشده در سال ۲۰۲۴ نشان میدهد که «دسترسی به فیسبوک میتواند باور به اطلاعات نادرست را افزایش دهد»؛ نتیجهای که بار دیگر نگرانیها درباره قدرت این پلتفرمها در شکلدهی افکار عمومی را برجسته میکند.
خبرگزاری رویترز نیز ماه گذشته گزارش داد که اسناد قضایی تازه نشان میدهد شرکت متا، پس از دستیابی به شواهدی مبنی بر تاثیر منفی محصولاتش بر سلامت روان کاربران، تحقیقات داخلی خود در این زمینه را متوقف کرده است. طبق این پژوهش، افرادی که بهمدت یک هفته استفاده از فیسبوک را کنار گذاشته بودند، کاهش محسوسی در احساس افسردگی، اضطراب، تنهایی و مقایسه اجتماعی گزارش کردهاند.
source