عقبگرد صنعت خودرو؛ مونتاژکاری جای تولید داخلی را می‌ گیرد

به گزارش شهر بورس، صنعت خودرو با چالش‌های مختلفی روبروست که هر کدام منجر به عقب‌ماندگی تولید از میزان برنامه سالانه شده است، اما در مقابل سیاست‌ها به گونه‌ای اعمال می‌شود که به نفع مونتاژکاری است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان پایش دوره‌ای شاخص‌های ترسیم‌کننده وضعیت صنعت خودرو، اعلام کرده که برای تولید هر خودرو در داخل کشور به طور میانگین ۲ هزار دلار ارز مصرف می‌شود و نبود یک نظام انگیزشی کارآمد و منسجم به ویژه در ارتباط با ساختار تعرفه‌ای، صنعت خودروسازی ایران را به سمت مونتاژکاری سوق داده است.

تولید خودرو در کشور به دلیل عدم تناسب بین هزینه تمام‌شده با قیمت‌گذاری دستوری، افزایش هزینه‌های اولیه تولید و کسب سود کمتر، گرایش شرکت‌های خودرویی را بیشتر به سمت خودروهای مونتاژی سوق داده است و گزارش بانک مرکزی نیز مهر تاییدی بر این مسئله است.

مونتاژکاری برای شرکت‌های خودرویی، راهی کوتاه‌مدت و کم‌هزینه برای ادامه فعالیت محسوب می‌شود و شرکت‌ها با مونتاژکاری می‌توانند سریع‌تر محصول به بازار دهند، بدون اینکه ریسک‌های تولید را بپذیرند. چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها، نبود زیرساخت‌های فناوری و عدم حمایت از خودروسازان، شرکت‌های خودرویی را از مسیر تولید و توسعه به سمت یک کارخانه مونتاژ بزرگ هدایت کرده است.

طبق آخرین گزارش بانک مرکزی، صنایع حمل و نقل و خودرو از ابتدای سال جاری تا ۱۷ آبان، ۵ میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران دریافت کرده‌اند که این میزان ۲۱ درصد کل ارز تخصیصی به صنایع است. کل ارز تخصیصی به صنایع طی این مدت بیش از ۲۵ میلیارد و ۵۰۳ میلیون دلار بوده است.

بررسی دقیق‌تر ارز تخصیصی نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از نیمی از منابع ارزی صنعت خودرو ایران به شرکت‌هایی اختصاص می‌یابد که فعالیت اصلی‌شان مونتاژ خودروهای خارجی است، نه تولید واقعی و از این رو سهم مونتاژکاران از منابع ارزی نزدیک به دو برابر شده است.

کارشناسان نیز معتقد هستند که چالش‌های صنعت خودروسازی از جمله قیمت‌گذاری دستوری با دخالت نهادهای مختلفی مانند سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و شورای رقابت، ناترازی انرژی، زیان انباشته، افزایش هزینه نهاده‌های تولید، محدودیت در تخصیص ارز و سایر موارد، منجر به کاهش آمارهای تولید و گرایش به سمت مونتاژکاری شده است.

روند کاهشی تولید خودرو در ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو

بررسی وضعیت تولید سه خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست امسال در سامانه کدال نشان می‌دهد که امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال، تولید با کاهش ۱۲ درصدی روبرو بوده است، یعنی سه خودروساز ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در مجموع ۴۰۴ هزار و ۴۶۱ دستگاه خودرو تولید کردند که امسال معادل ۵۶ هزار و ۱۲۲ دستگاه خودرو کمتر تولید کردند. هر چند شرکت ایران‌خودرو روند مثبت تولید را طی می‌کند.

برای مقایسه دقیق‌تر آمار تولید، جدول زیر بر اساس داده‌های سامانه کدال تهیه شده است:

علل گرایش خودروسازان به مونتاژکاری و زیان‌های تولید داخلی

امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با اشاره به علل گرایش خودروسازان به سمت مونتاژکاری خاطرنشان کرد: سیاست‌گذاری و قوانین طبیعی مجلس و دولت به صورتی است که تولیدکننده را به سمت مونتاژکاری سوق می‌دهد؛ اکنون در کنار مونتاژکاران، ۲ شرکت بزرگ خودروساز سایپا و ایران‌خودرو هم به سمت مونتاژکاری رفته‌اند و آن بخشی که داخلی‌سازی باقی مانده، زیان‌ده است.

این کارشناس صنعت خودرو با تأکید بر زیان انباشته افزود: ۳۰۰ همت زیان انباشته در ۲ شرکت بزرگ خودروساز به خاطر قیمت‌گذاری دستوری، مسیر تولید را کند کرده است.

وی ضمن توضیح سوددهی مونتاژکاری گفت: خودروسازان مونتاژی سود می‌کنند و از روی خروجی‌های سیاست‌گذاری در چهار سال گذشته می‌توان فهمید که سیاست‌گذاری به سمت مونتاژکاری است؛ آیا تولید داخل باید این گونه سرکوب می‌شد تا در مقابل آن مونتاژکاران و واردکنندگان سود کنند.

طرح ساماندهی بازار خودرو و حمایت از واردات به جای تولید

امیرحسن کاکایی با اشاره به قوانین در مجلس برای حمایت از مونتاژ و واردات خاطرنشان کرد: بررسی کنید در دو دوره گذشته نماینده مردم در مجلس چند بار در رفع موانع تولید خودرو صحبت کردند اما بیشتر رفع موانع در حوزه واردات بوده است.

این کارشناس عنوان کرد: در پنج سال گذشته «طرح ساماندهی بازار خودرو» وارد مجلس شد که پس از مدتی اسم آن را تغییر دادند ولی داخل این طرح به طور دقیق تولید را از واردات جدا کرده و موانع تولید را از متن برداشته‌اند و تسهیل واردات اتفاق افتاده است.

وی ضمن ابراز نگرانی از موانع جدید اظهار داشت: هر چند روز یک بار توسط مجلس و بخش‌های دیگر موانع جدید جلوی تولید می‌گذارند و به مشکلات صنعت دامن می‌زنند؛ باید تفکر کلان به تولید مونتاژ محور و واردات محور در کشورمان اصلاح شود و این مانع‌تراشی‌ها از بین برود وگرنه هر روز تولید یک قدم به سمت مونتاژکاری حرکت می‌کند.

کارشناس صنعت خودرو با تأکید بر نیاز به جراحی در سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری توضیح داد: قانون ساماندهی صنعت خودرو هم اشتباه است و تبعیض آشکار بین تولید و واردات دارد؛ حتی نگاهی به عملکرد شورای رقابت و سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیز نشان می‌دهد که نحوه قیمت‌گذاری بر روی خودروی داخلی با مونتاژی و وارداتی فرق می‌کند و تولید داخل سرکوب می‌شود.

کاکایی در ادامه اظهار داشت: نتیجه ریل‌گذاری به سمت مونتاژکاری باعث شده است که حداکثر داخلی‌سازی در کشورمان به ۲۰ درصد برسد.