به گزارش شهر بورس، رشد بی‌سابقه صادرات میوه‌های گلخانه‌ای ایرانی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ضمن ایجاد ارزآوری قابل توجه، بحران منابع آب در ایران را تشدید کرده است. دولت ایران با ارائه یارانه‌های پنهان آب، انرژی و کود، و حمایت از فناوری‌های پیشرفته کشت، سطح زیر کشت گلخانه‌ای را از سال ۲۰۱۸ بیش از سه برابر افزایش داده است. این سیاست‌ها موجب شده‌اند ایران بتواند در بازار ۱۲ محصول کشاورزی در امارات به انحصار نسبی دست یابد و سالانه بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار درآمد ارزی کسب کند.
کیفیت بالای محصولات ایرانی، عاملی کلیدی در افزایش صادرات است، اما این روند به طور قابل توجهی کشاورزی داخلی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله امارات را تضعیف کرده است. تحلیلگران معتقدند سیاستگذاران این کشورها با هدف حفظ منابع آبی خود، اجازه ورود محصولات ایرانی را می‌دهند. با این حال، این توسعه صادراتی به قیمت تشدید بحران آب و ناترازی منابع آبی در ایران تمام شده است.
در شهر العویر در نزدیکی دبی، بازار عمده‌فروشی میوه و سبزیجات به وسعت یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار این نوع در خاورمیانه است و در حال گسترش برای پاسخ به نیازهای روزافزون منطقه است. ایران با وجود تحریم‌های سنگین اقتصادی و مشکلات نقل و انتقالات مالی، توانسته است به‌طور مخفیانه و از طریق زنجیره‌ای پیچیده، بخش عمده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات مورد نیاز این بازار را تامین کند.
صادرات میوه‌های ایرانی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، علی‌رغم تحریم‌ها، با استفاده از سیستم‌های پرداخت غیررسمی و واسطه‌گری گسترده، به صورت پنهان و عمده انجام می‌شود. عمده‌فروشان در امارات کالاها را اغلب از طریق چندین واسطه وارد کرده و با ترکیب محصولات ایرانی با سایر منابع، منشأ واقعی را پنهان می‌کنند تا از تحریم‌ها عبور کنند.
با وجود درآمدهای قابل توجه صادرات کشاورزی، افزایش سطح زیر کشت گلخانه‌ای و مصرف بالای منابع آب و انرژی، فشار بر منابع آبی ایران به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. ایران با تنوع اقلیمی و خاک حاصلخیز ظرفیت بالایی برای کشاورزی دارد، اما یارانه‌های گسترده به کشاورزان برای افزایش صادرات، باعث شده تا منابع آبی کشور بیش از پیش تحت فشار قرار گیرد.
امارات و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز در تلاش برای تقویت کشاورزی محلی و کاهش وابستگی به واردات هستند؛ اما واردات گسترده میوه‌های ایرانی، برنامه‌های خودکفایی غذایی این کشورها را تضعیف کرده است. به علاوه، صادرات مجدد این محصولات از امارات به کشورهای دیگری مانند عربستان سعودی که واردات مستقیم از ایران را ممنوع کرده‌اند، به صورت گسترده ادامه دارد.
به طور کلی، این وضعیت نشان‌دهنده تضاد منافع عمیق بین ارزآوری صادرات کشاورزی برای ایران و حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار کشاورزی است. بحران آب در ایران و تغییرات اقلیمی، تداوم این روند را با چالش‌های جدی مواجه ساخته که ممکن است در آینده امنیت غذایی منطقه خلیج‌فارس را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
جدول مقایسه‌ای میزان صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران به امارات (برآورد سال ۲۰۲۴)
| محصول | سهم بازار ایران در امارات (%) | میزان صادرات (میلیون دلار) | رشد صادرات از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ (برابر) |
|---|---|---|---|
| گل کلم | ۹۰ | ۴۰۰ | 3.5 |
| گوجه‌فرنگی | ۹۰ | ۱۲۰۰ | 4 |
| هندوانه | ۹۰ | ۸۰۰ | 3 |
| بادمجان | ۸۵ | ۳۵۰ | 3.2 |
| خربزه | ۸۰ | ۳۰۰ | 2.8 |
source