سهامداران قربانی اصلی زیان انباشته ۳۰۰ همتی خودروسازان

سهامداران قربانی اصلی زیان انباشته ۳۰۰ همتی خودروسازان

زیان انباشته سه خودروساز بزرگ ایران، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، تا پایان سال ۱۴۰۳ به بیش از ۳۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. این زیان هنگفت، که نتیجه سیاست‌های ناکارآمد و قیمت‌گذاری دستوری است، نه بر دوش دولت، بلکه بر شانه‌های سهامداران سنگینی می‌کند که به جای سود، متحمل ضررهای کلان شده‌اند.

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، بر اساس گزارش‌های مالی منتشرشده در سامانه کدال، زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور، شامل ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، تا پایان سال ۱۴۰۳ به رقم بی‌سابقه ۳۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به سال ۱۴۰۲، که حدود ۲۵۰.۳ هزار میلیارد تومان بود، رشدی ۲۲ درصدی را نشان می‌دهد و افزایشی ۵۵.۲ هزار میلیارد تومانی را ثبت کرده است. این بحران مالی عمیق، که ریشه در سیاست‌های ناکارآمد، قیمت‌گذاری دستوری و چالش‌های ساختاری صنعت خودرو دارد، بیش از همه سهامداران این شرکت‌ها را متضرر کرده است.

ریشه‌های زیان انباشته

کارشناسان، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و هزینه‌های بالای خودروسازان به دلیل عدم چابکی را از اصلی‌ترین دلایل این زیان هنگفت می‌دانند. سال‌هاست که فعالان صنعت خودرو نسبت به تبعات منفی این سیاست هشدار داده‌اند، اما تداوم آن، توازن بین هزینه‌های تولید و قیمت فروش را از بین برده است. این عدم تعادل، سودآوری را از خودروسازان سلب کرده و آن‌ها را به ورطه زیان‌های کلان کشانده است. علاوه بر این، عواملی مانند عدم تخصیص به‌موقع ارز، حذف ارز نیمایی، قطعی‌های مکرر برق و تحریم‌های اقتصادی، هزینه‌های تولید را افزایش داده و خودروسازان را در تنگنای مالی قرار داده است.

برخلاف تصور عمومی، بار مالی این زیان‌ها بر دوش دولت نیست، بلکه سهامداران، که انتظار کسب سود از سرمایه‌گذاری خود داشتند، هزینه این سیاست‌های ناکارآمد را پرداخت می‌کنند. زیان انباشته، که در برخی موارد بیش از چند برابر سرمایه ثبت‌شده شرکت‌هاست، سهامداران را مجبور کرده تا از سود سهام خود چشم‌پوشی کنند و حتی در مواردی متحمل ضررهای مالی مستقیم شوند. به عنوان مثال، ایران‌خودرو با زیان انباشته ۱۳۰.۴ هزار میلیارد تومانی، بیش از چهار برابر سرمایه ثبت‌شده خود زیان دارد و سایپا با ۱۳۸.۷ هزار میلیارد تومان زیان انباشته، حدود دو برابر سرمایه خود متضرر شده است.

تأثیر بر سهامداران

سهامداران شرکت‌های خودروسازی، که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها سرمایه‌گذاران خرد هستند، به جای دریافت سود سهام، شاهد کاهش ارزش سرمایه خود در بازار بورس بوده‌اند. طبق گزارش‌ها، زیان انباشته ایران‌خودرو از ۱۲۲.۸ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۳۰.۴ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته، در حالی که سایپا با رشد ۳۵ درصدی زیان انباشته، از ۱۰۲.۷ هزار میلیارد به ۱۳۸.۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. پارس‌خودرو نیز با ۴۶.۸ درصد رشد زیان، از ۲۴.۸ هزار میلیارد به ۳۶.۴ هزار میلیارد تومان زیان انباشته رسیده است. این ارقام نشان‌دهنده فشار مالی سنگینی است که مستقیماً بر سهامداران وارد می‌شود.

چالش‌های ساختاری و سیاست‌های ناکارآمد

کارشناسان معتقدند که انحصار در صنعت خودرو، مدیریت دولتی و عدم واگذاری واقعی به بخش خصوصی، از عوامل کلیدی این بحران هستند. خصوصی‌سازی ظاهری، بدون واگذاری اختیارات مدیریتی و حق تعیین قیمت، خودروسازان را در چرخه زیان‌دهی نگه داشته است. برخی بر این باورند که اگر همین سیاست‌ها به شرکت‌هایی مانند ولوو یا مرسدس‌بنز تحمیل شود، آن‌ها نیز زیان‌ده خواهند شد. این زیان نتیجه سوءمدیریت و سیاست‌های غیرمنطقی است.

علاوه بر این، دخالت‌های دولت در تعیین مدیران، تحمیل نیروی انسانی غیرضروری و سیاست‌های غیراقتصادی، مانند گسترش سایت‌های تولیدی بدون توجیه اقتصادی، به افزایش هزینه‌ها و کاهش بهره‌وری منجر شده است. قیمت‌گذاری دستوری، که به اسم حمایت از مصرف‌کننده اعمال می‌شود، در عمل به نفع دلالان بوده و رانت‌های هنگفتی را در بازار خودرو ایجاد کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۰، حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان رانت به دلیل تفاوت قیمت کارخانه و بازار به جیب واسطه‌ها رفته است.

وعده‌هایی مانند جمع‌آوری بساط قیمت‌گذاری دستوری تا پایان خرداد ۱۴۰۴ از سوی معاون وزارت صمت مطرح شده، اما تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که این وعده‌ها اغلب عملی نشده‌اند. بدون اصلاحات اساسی، زیان انباشته خودروسازان نه‌تنها به سهامداران، بلکه به زنجیره تأمین، صنعت قطعه‌سازی و در نهایت اقتصاد کشور آسیب خواهد رساند.

زیان انباشته خودروسازان