چرا مردم بد رانندگی می‌کنند؟ استرس، تورم و فروپاشی اقتصادی پشت فرمان
رانندگی پرخاشگرانه و عجولانه در ایران ریشه در استرس مزمن، فشارهای اقتصادی و افت استانداردهای زندگی دارد؛ عواملی که مردم را عصبی، بی‌حوصله و مستعد هنجارشکنی کرده و خیابان‌ها را به میدان نبرد تبدیل کرده است.
به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، رانندگی در خیابان‌های ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، اغلب با صحنه‌هایی از عجله بی‌مورد، سبقت‌های خطرناک، بوق زدن‌های مداوم و حتا درگیری‌های لفظی همراه است. بسیاری از شهروندان، چه رانندگان و چه عابران پیاده، معتقدند که «بد رانندگی کردن» به بخشی از فرهنگ ترافیکی کشور تبدیل شده است. اما آیا این رفتارها صرفاً نتیجه عادات نادرست است یا ریشه‌های عمیق‌تری در جامعه دارد؟ شواهد و مطالعات نشان می‌دهد که استرس مزمن ناشی از تورم، افت استانداردهای زندگی و فشارهای اقتصادی، اصلی‌ترین عامل رانندگی پرتنش و هنجارشکنانه در ایران است.
استرس و تأثیر آن بر رفتار رانندگی
مطالعات روان‌شناسی ترافیک، مانند پژوهش‌های منتشرشده در ژورنال «Transportation Research» (در سال ۲۰۱۸)، نشان می‌دهد که استرس مزمن می‌تواند رفتارهای پرخطر رانندگی را تشدید کند. این مطالعات تأکید دارند که افراد تحت فشار روانی، تمایل دارند حتی برای کارهای غیرضروری عجله کنند، زیرا ذهن آنها دائماً در حالت «مبارزه یا فرار» قرار دارد.
در ایران، تورم مزمن که از دهه‌ها پیش گریبان‌گیر اقتصاد بوده، استانداردهای زندگی را به‌شدت کاهش داده است. نرخ تورم در سال‌های اخیر که همیشه دو رقمی بوده، قدرت خرید مردم را نابود کرده و هزینه‌های زندگی را به سطحی غیرقابل تحمل رسانده است. نتیجه این وضعیت، استرسی دائمی است که نه‌تنها بر سلامت روان، بلکه بر رفتارهای روزمره، از جمله رانندگی، تأثیر گذاشته است.
پژوهش دیگری از دانشگاه استنفورد (در سال ۲۰۲۰) نشان می‌دهد که استرس، آستانه تحمل افراد را کاهش می‌دهد و آنها را مستعد خشم و پرخاشگری می‌کند. در خیابان‌های ایران، این موضوع به‌خوبی قابل‌مشاهده است؛ جایی که یک تأخیر چندثانیه‌ای در ترافیک یا یک حرکت اشتباه دیگر رانندگان، می‌تواند به‌سرعت به عصبانیت و حتی درگیری منجر شود. این پرخاشگری، که اغلب به هنجارشکنی‌هایی مانند رانندگی تهاجمی، بی‌توجهی به قوانین راهنمایی و رانندگی یا بی‌احترامی به سایر رانندگان می‌انجامد، ریشه در فشارهای روانی‌ای دارد که جامعه ایران سال‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
اقتصاد فروپاشیده و چندشغله بودن
یکی از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده این رفتارها، معضلات اقتصادی و ناتوانی مردم در تأمین نیازهای اولیه است. در ایران، بسیاری از افراد، حتی با کار تمام‌وقت، نمی‌توانند هزینه‌های مسکن، آموزش، درمان و خوراک را تأمین کنند. این وضعیت، بسیاری را مجبور کرده تا به چندشغله بودن روی بیاورند. رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، کارمندان با شغل دوم، یا کارگرانی که شیفت‌های شبانه را به کارهای روزانه اضافه کرده‌اند، نمونه‌هایی از این پدیده هستند. نتیجه این سبک زندگی، خستگی مزمن، کمبود خواب و فقدان استراحت کافی است که به‌طور مستقیم بر توانایی رانندگی تأثیر می‌گذارد.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ توسط انجمن روان‌شناسی آمریکا نشان داد که کمبود خواب و خستگی، تمرکز و تصمیم‌گیری را مختل می‌کند و احتمال خطاهای رانندگی را تا ۴۵ درصد افزایش می‌دهد. در ایران، رانندگانی که ساعت‌های طولانی کار می‌کنند و فرصت کافی برای استراحت ندارند، اغلب عصبی و بی‌حوصله‌اند. این وضعیت، نه‌تنها به رانندگی عجولانه و بی‌احتیاط منجر می‌شود، بلکه باعث می‌شود رانندگان در برابر کوچک‌ترین محرک‌ها، مانند ترافیک یا رفتار دیگر رانندگان، واکنش‌های تند نشان دهند. خیابان‌های شلوغ، که خود نتیجه نبود زیرساخت‌های کافی حمل‌ونقل عمومی است، این تنش را تشدید می‌کند.
فقدان زیرساخت‌ها و نقش دولت
علاوه بر فشارهای اقتصادی، عوامل ساختاری نیز در این رفتارها نقش دارند. نبود سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، بسیاری از مردم را به استفاده از خودروهای شخصی وادار کرده است. مترو و اتوبوس‌های فرسوده، با ظرفیت محدود و برنامه‌ریزی نامناسب، نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای خودرو باشند. این وضعیت، تعداد خودروها را در خیابان‌ها افزایش داده و ترافیک را به عاملی دائمی برای استرس تبدیل کرده است. از سوی دیگر، کیفیت پایین خودروهای داخلی، که اغلب فاقد فناوری‌های ایمنی مدرن هستند و جاده‌های غیراستاندارد، خطر تصادفات را افزایش می‌دهد و به حس ناامنی رانندگان دامن می‌زند.
دولت، که می‌توانست با سیاست‌گذاری‌های مناسب، مانند بهبود حمل‌ونقل عمومی، تشویق به تولید خودروهای ایمن‌تر، یا آموزش گسترده رانندگی، این مشکلات را کاهش دهد، تاکنون عملکرد مؤثری نداشته است. آموزش رانندگی در ایران نیز، که عمدتاً بر مهارت‌های پایه‌ای متمرکز است، به ندرت به موضوعاتی مانند مدیریت خشم یا رانندگی در شرایط پراسترس می‌پردازد.
در نهایت، رانندگی پرتنش و عجولانه در ایران، نه صرفاً نتیجه بی‌توجهی فردی، بلکه بازتابی از شرایط دشوار زندگی در جامعه‌ای تحت فشار است. استرس مزمن، خستگی ناشی از کار زیاد و ناامیدی از تأمین نیازها، مردمی را که می‌خواهند به زندگی روزمره خود ادامه دهند، به رانندگانی عصبی و بی‌حوصله تبدیل کرده است. تا زمانی که این ریشه‌ها مورد توجه قرار نگیرند، خیابان‌های ایران همچنان صحنه‌ای از عجله، خشم و هنجارشکنی خواهند بود. تغییر این وضعیت، نه فقط به اراده مردم، بلکه به سیاست‌گذاری‌های مسئولانه و آینده‌نگر نیاز دارد.
رانندگی فرهنگ رانندگی
source