به گزارش شهر بورس، اوراق مرابحه یکی از انواع ابزارهای مالی اسلامی است که در نظام بانکداری و بازار سرمایه به‌کار می‌رود. این اوراق به‌طور گسترده برای تأمین مالی و نقدینگی در پروژه‌ها و شرکت‌های مختلف استفاده می‌شود و با ویژگی‌هایی همچون بازدهی ثابت و قابلیت معامله در بازار ثانوی، از محبوبیت بالایی برخوردار است. در این گزارش، به معرفی اوراق مرابحه، انواع آن، ویژگی‌ها و کاربردهای این ابزار مالی پرداخته خواهد شد.
اوراق مرابحه چیست؟
این اوراق به‌عنوان نوعی ابزار مالی اسلامی، بیانگر مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر دارایی‌های مالی (دینی) است که بر اساس قرارداد مرابحه ایجاد شده است. قرارداد مرابحه یکی از قراردادهای اسلامی است که در آن فروشنده دارایی را به‌صورت نقد یا اقساط با سود معین به خریدار می‌فروشد.
ویژگی‌ها:
- بازدهی ثابت: این اوراق سود مشخصی دارند که برای سرمایه‌گذاران جذابیت ایجاد می‌کند.
- قابلیت فروش: این اوراق در بازار ثانوی قابل معامله هستند.
- ریسک کم: به دلیل پشتوانه دینی و شرعی، ریسک کمتری نسبت به بسیاری از ابزارهای مالی دیگر دارند.
انواع اوراق مرابحه
اوراق مرابحه به‌صورت کلی در چهار دسته اصلی قرار می‌گیرند که هر یک کاربردهای خاص خود را دارند:
1. اوراق مرابحه تأمین مالی
این نوع اوراق به‌منظور تأمین مالی پروژه‌های بزرگ یا خرید دارایی‌های خاص منتشر می‌شوند. شرکت‌ها و دولت‌ها از این اوراق برای جمع‌آوری منابع مالی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، در سال‌های اخیر دولت ایران برای تأمین مالی برخی پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند توسعه خطوط مترو از این اوراق استفاده کرده است.
2. اوراق مرابحه تأمین نقدینگی
هدف این اوراق، تأمین نقدینگی برای شرکت‌ها یا نهادهایی است که به منابع مالی کوتاه‌مدت نیاز دارند. این اوراق معمولاً در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر منتشر می‌شوند. برای مثال، شرکت‌های تولیدی که نیاز به تأمین مواد اولیه فوری دارند، از این نوع اوراق بهره می‌برند.
3. اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری
این اوراق برای تأمین سرمایه مورد نیاز شرکت‌های تجاری جهت توسعه و گسترش فعالیت‌هایشان به کار می‌رود. به‌عنوان مثال، یک شرکت خودروسازی می‌تواند از اوراق مرابحه برای خرید تجهیزات پیشرفته خط تولید خود استفاده کند.
4. اوراق مرابحه رهنی
این اوراق با پشتوانه دارایی‌های رهنی منتشر می‌شوند و معمولاً در پروژه‌های مسکن یا دارایی‌های باارزش استفاده می‌شوند. به‌عنوان نمونه، در ایران برخی بانک‌ها از اوراق مرابحه رهنی برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ مسکن مهر استفاده کرده‌اند.
تفاوت‌های اوراق مرابحه با سایر اوراق اسلامی
برای مخاطبان ایرانی که در بورس فعالیت دارند، درک تفاوت‌های بین اوراق مرابحه و سایر ابزارهای مالی اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جدول زیر این تفاوت‌ها را نشان می‌دهد:
| ویژگی | اوراق مرابحه | اوراق اجاره | اوراق مشارکت | اوراق استصناع |
|---|---|---|---|---|
| تعریف | مالکیت مشاع بر دارایی‌های دینی | مالکیت مشاع بر دارایی فیزیکی | مشارکت در پروژه‌های خاص | تأمین مالی برای ساخت دارایی |
| بازدهی | ثابت و مشخص | ثابت و مشخص | متغیر و بر اساس سود پروژه | ثابت یا متغیر |
| ریسک | کم | کم | متوسط | بالا |
| قابلیت معامله | بله | بله | محدود به شرایط پروژه | معمولاً محدود |
| پشتوانه | دارایی‌های دینی | دارایی‌های فیزیکی | پروژه‌های خاص | سفارش ساخت |
کاربردها
اوراق مرابحه یکی از ابزارهای مهم مالی است که در حوزه‌های مختلف اقتصادی و تجاری کاربرد دارد و به شرکت‌ها و دولت‌ها امکان مدیریت بهینه منابع مالی را می‌دهد.
1. تأمین مالی پروژه‌ها:
شرکت‌ها و دولت‌ها از این اوراق برای تأمین منابع مالی پروژه‌های زیرساختی، صنعتی و تجاری استفاده می‌کنند. برای مثال، شرکت ملی نفت ایران از اوراق مرابحه برای تأمین مالی خرید تجهیزات پالایشگاهی استفاده کرده است.
2. ایجاد نقدینگی:
در مواقعی که شرکت‌ها نیاز به نقدینگی فوری دارند، این اوراق راه‌حل مناسبی برای رفع مشکلات مالی به شمار می‌روند. به‌عنوان مثال، یک شرکت تولیدی ممکن است از این اوراق برای تأمین هزینه خرید مواد اولیه استفاده کند.
3. سرمایه‌گذاری کم‌ریسک:
سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید این اوراق، در دارایی‌های با سود ثابت و ریسک پایین سرمایه‌گذاری کنند. برای مثال، بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در ایران بخشی از پرتفوی خود را به اوراق مرابحه اختصاص می‌دهند.
4. پشتیبانی از فعالیت‌های تولیدی:
از طریق انتشار اوراق مرابحه، شرکت‌ها می‌توانند تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز خود را تهیه کرده و به فعالیت‌های تولیدی ادامه دهند.
مراحل دریافت اوراق مرابحه در ایران
اگر به‌عنوان یک سرمایه‌گذار ایرانی قصد خرید اوراق مرابحه را دارید، باید مراحل زیر را به‌ترتیب و دقیق دنبال کنید:
1. آشنایی
ابتدا لازم است با ماهیت، ویژگی‌ها، و مزایای اوراق مرابحه آشنا شوید. مطالعه اطلاعات منتشرشده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار یا نهاد منتشرکننده اوراق کمک می‌کند تا بدانید این اوراق چگونه عمل می‌کند و مناسب نیاز شما است یا خیر.
2. بررسی اعلامیه‌های عرضه
این اوراق معمولاً توسط نهادهای معتبر مانند دولت یا شرکت‌های بزرگ منتشر می‌شود. اطلاعیه‌های عرضه اولیه این اوراق در وب‌سایت سازمان بورس یا از طریق کارگزاری‌ها قابل مشاهده است. برای مثال، اطلاعیه عرضه اوراق مرابحه شرکت فولاد مبارکه در سال ۱۴۰۰ یکی از موارد موفق در این حوزه بود.
3. افتتاح حساب در یک کارگزاری
اگر هنوز حساب کاربری در یکی از کارگزاری‌های معتبر بورس ندارید، باید یک حساب کارگزاری افتتاح کنید. این حساب برای انجام معاملات و خرید اوراق الزامی است.
4. تأمین مالی حساب کاربری
پس از افتتاح حساب، باید مبلغ مورد نیاز برای خرید اوراق مرابحه را به حساب کارگزاری خود واریز کنید. برای مثال، در عرضه اولیه اوراق مرابحه شهرداری تهران، حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری تعیین‌شده ۱۰ میلیون ریال بود.
5. ثبت سفارش خرید
- به‌وسیله پلتفرم معاملاتی کارگزاری خود، سفارش خرید این اوراق را ثبت کنید.
- در هنگام ثبت سفارش، تعداد اوراق و قیمت پیشنهادی را مشخص کنید. اگر عرضه اولیه باشد، معمولاً قیمت از پیش تعیین‌شده است.
6. اطمینان از تکمیل خرید
پس از ثبت سفارش، منتظر تأیید نهایی کارگزاری باشید. اگر سفارش شما تکمیل شود، اوراق به پرتفوی شما اضافه خواهد شد.
7. پیگیری بازدهی و سررسید
این اوراق دارای بازدهی ثابت و سررسید مشخص هستند. مطمئن شوید که از تاریخ‌های پرداخت سود و تاریخ سررسید آگاه هستید. این اطلاعات معمولاً در اطلاعیه‌های عرضه اولیه یا قرارداد مشخص است.
8. معامله در بازار ثانوی
اگر قصد دارید قبل از سررسید اوراق خود را بفروشید، می‌توانید از طریق همان کارگزاری در بازار ثانوی اقدام کنید. قیمت فروش بسته به شرایط بازار و نرخ بهره متغیر است.
9. مشاوره با کارشناسان مالی
برای اطمینان از سودآوری سرمایه‌گذاری خود، می‌توانید از مشاوران مالی کارگزاری‌ها کمک بگیرید. آن‌ها می‌توانند اطلاعات به‌روز و تحلیل‌های بازار را در اختیار شما قرار دهند.
مزایا
- هم‌خوانی با اصول شریعت: این اوراق بر اساس اصول بانکداری اسلامی طراحی شده‌اند و از نظر شرعی قابل قبول هستند.
- شفافیت در معاملات: ساختار این اوراق به‌گونه‌ای است که قیمت، سود و شرایط بازپرداخت به‌صورت شفاف مشخص است.
- ابزار مناسب مدیریت ریسک: اوراق مرابحه به دلیل بازدهی ثابت و تضمین‌شده، ریسک پایینی برای سرمایه‌گذاران دارد.
- قابلیت معامله در بازار ثانوی: این ویژگی باعث می‌شود که نقدشوندگی اوراق مرابحه برای سرمایه‌گذاران آسان باشد.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
- وابستگی به پشتوانه دارایی: انتشار این اوراق نیازمند دارایی‌های واقعی است که ممکن است برای برخی از شرکت‌ها محدودیت ایجاد کند.
- رقابت با سایر ابزارهای مالی: در برخی بازارها، ابزارهای مالی با سوددهی بالاتر ممکن است جذابیت بیشتری نسبت به این اوراق داشته باشند.
- نیاز به چارچوب قانونی و نظارتی قوی: برای انتشار و معامله این اوراق، وجود چارچوب قانونی شفاف و نظارت دقیق ضروری است.
اوراق مرابحه به‌عنوان یکی از ابزارهای مالی اسلامی، نقش مهمی در تأمین مالی و مدیریت نقدینگی شرکت‌ها و دولت‌ها ایفا می‌کند. این ابزار با ویژگی‌هایی همچون بازدهی ثابت، شفافیت و قابلیت تطابق با اصول شریعت، گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی است. با وجود چالش‌ها و محدودیت‌ها، توسعه زیرساخت‌های قانونی و تقویت آگاهی عمومی می‌تواند به گسترش استفاده از این ابزار کمک کند.
source