آلت چین، اصطلاح “آلت چین” (Alt Chain) در دنیای در حال تحول ارزهای دیجیتال به یک مفهوم کلیدی تبدیل شده است. آلت چین‌ها که به‌عنوان بلاک‌چین‌های جایگزین بیت‌کوین شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای از زنجیره‌های بلاک‌چین را شامل می‌شوند که با هدف ارائه ویژگی‌ها و قابلیت‌های نوآورانه ایجاد شده‌اند. این بلاک‌چین‌ها به‌دنبال افزودن ارزش‌های جدید و پیشرفت‌های تکنولوژیکی به اکوسیستم ارزهای دیجیتال هستند.

در این مقاله، به بررسی مفهوم آلت چین‌ها و نحوه سرمایه‌گذاری در این زنجیره‌های جایگزین خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با ویژگی‌های منحصر به فرد و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آلت چین‌ها آشنا شوید.

آلت چین چیست؟

آلت‌چین‌ها به تمام بلاک‌چین‌هایی اطلاق می‌شود که پس از بیت‌کوین به وجود آمده‌اند. در این اصطلاح، واژه “آلت” از کلمه‌ی “Alternative” به معنای جایگزین گرفته شده است، و “چین” به ساختار زنجیره‌ای بلاک‌چین اشاره دارد که اساس این ارزهای دیجیتال را تشکیل می‌دهد.

آلت‌چین‌ها با هدف ارتقاء فناوری بلاک‌چین و معرفی قابلیت‌های نوین به عرصه آمده‌اند تا محدودیت‌ها و چالش‌های موجود در بیت‌کوین را برطرف کنند. این بلاک‌چین‌ها تلاش می‌کنند تا با ارائه ویژگی‌های منحصر به فرد و بهبودهای تکنولوژیکی، راه‌حل‌های جدیدی برای مشکلات مختلف حوزه ارزهای دیجیتال ارائه دهند.

کاربرد و اهمیت آلت چین‌ها

تنوع در ویژگی‌ها و کاربردها: آلت‌چین‌ها به کاربران و توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند که از ویژگی‌ها و کاربردهای متنوع و نوآورانه بهره‌مند شوند. برای مثال، برخی از آلت‌چین‌ها بر روی تقویت حریم خصوصی تمرکز دارند، در حالی که دیگران به بهبود سرعت تراکنش‌ها یا توسعه قراردادهای هوشمند می‌پردازند. این تنوع به کاربران گزینه‌های بیشتری برای انتخاب و استفاده از ارزهای دیجیتال با ویژگی‌های متناسب با نیازهایشان ارائه می‌دهد.

افزایش رقابت و نوآوری: ظهور آلت‌چین‌ها موجب افزایش رقابت در بازار ارزهای دیجیتال شده است. این رقابت به نوبه خود منجر به نوآوری‌های بیشتر و بهبود فناوری‌های بلاک‌چین می‌شود، زیرا هر آلت‌چین به دنبال ارائه مزایای منحصر به فرد و حل مشکلات موجود در بلاک‌چین‌های قبلی است.

کاهش وابستگی به بیت‌کوین: وجود آلت‌چین‌ها به کاربران این امکان را می‌دهد که به‌جای وابستگی کامل به بیت‌کوین، از ارزهای دیجیتال دیگری نیز بهره‌برداری کنند. این امر به تنوع سبد سرمایه‌گذاری کمک می‌کند و کاربران را از خطرات مرتبط با نوسانات قیمت بیت‌کوین محافظت می‌سازد.

در مجموع، آلت‌چین‌ها به عنوان یکی از ارکان کلیدی بازار ارزهای دیجیتال، نقش مهمی در پیشبرد فناوری بلاک‌چین و افزایش پذیرش عمومی ارزهای دیجیتال ایفا می‌کنند.

آلت چین چیست؟
آلت چین چیست؟

تاریخچه و پیدایش آلت چین‌ها

آلت‌چین‌ها پس از ظهور بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ شکل گرفتند. بیت‌کوین، که به‌عنوان اولین ارز دیجیتال شناخته می‌شود، پایه‌گذار انقلاب در حوزه ارزهای دیجیتال بود. با این حال، با گذر زمان و افزایش استفاده از بیت‌کوین، محدودیت‌ها و نیازهای جدیدی در این فضا ظاهر شد که به پیدایش آلت‌چین‌ها منجر شد.

آلت‌چین‌ها به‌عنوان راه‌حل‌های جایگزین برای مشکلات و محدودیت‌های بیت‌کوین، به‌وجود آمدند. آنها تلاش کردند تا با بهبود فناوری بلاک‌چین، معرفی ویژگی‌های جدید و ارائه کاربردهای متنوع، نیازهای مختلف کاربران و توسعه‌دهندگان را برآورده کنند. این روند به رشد و تکامل اکوسیستم ارزهای دیجیتال کمک شایانی کرد و به ایجاد تنوع و نوآوری در این حوزه انجامید.

اولین آلت چین و هدف آن

به‌عنوان اولین آلت‌چین، بسیاری از فعالان بازار ارزهای دیجیتال نیم‌کوین (Namecoin) را معرفی می‌کنند که در سال ۲۰۱۱ به بازار آمد. هدف اصلی نیم‌کوین، بهبود امنیت و تمرکززدایی در سیستم نام‌گذاری دامنه‌های اینترنتی بود. این پروژه به کاربران این امکان را می‌داد که دامنه‌های اینترنتی را به‌صورت غیرمتمرکز ثبت و مدیریت کنند، بدون نیاز به واسطه‌های مرکزی.

پروژه‌های بعدی

پس از نیم‌کوین، پروژه‌های دیگری نیز به وجود آمدند که هر کدام با اهداف خاص خود طراحی شده بودند. به‌عنوان مثال، لایت‌کوین (Litecoin) که در سال ۲۰۱۱ توسط چارلی لی معرفی شد، با هدف ایجاد نسخه‌ای سریع‌تر و ارزان‌تر از بیت‌کوین طراحی شد. لایت‌کوین با اعمال تغییراتی در الگوریتم‌های استخراج و زمان ایجاد بلاک، توانست به یکی از محبوب‌ترین آلت‌چین‌ها تبدیل شود و جایگاه ویژه‌ای در بازار ارزهای دیجیتال پیدا کند.

سیر تکامل و رشد بازار آلت چین‌ها

پس از موفقیت اولیه نیم‌کوین و لایت‌کوین، بازار آلت‌چین‌ها با سرعت بیشتری توسعه یافت و پروژه‌های جدیدی معرفی شدند. این پروژه‌ها با اهداف مختلفی از جمله بهبود امنیت، کاهش هزینه‌های تراکنش، افزایش مقیاس‌پذیری و معرفی قابلیت‌های جدید مانند قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز به بازار وارد شدند.

یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در این دوران، معرفی اتریوم در سال ۲۰۱۵ بود. اتریوم با ارائه پلتفرمی برای ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند، انقلابی در کاربردهای بلاک‌چین به وجود آورد. این فناوری به پروژه‌های جدید امکان داد تا بر پایه بلاک‌چین اتریوم ساخته شوند و به مفهوم “آلت‌چین” ابعادی جدید و عمیق‌تر بخشید.

در ادامه، آلت‌چین‌هایی نظیر ریپل (Ripple)، کاردانو (Cardano) و پولکادات (Polkadot) هر کدام با ویژگی‌ها و اهداف خاص خود به بازار وارد شدند و رقابت در این حوزه را شدیدتر کردند. این آلت‌چین‌ها به‌منظور ارائه راه‌حل‌های متفاوت و نوآورانه برای مشکلات موجود و تقویت زیرساخت‌های بلاک‌چین، به توسعه و گسترش بازار ارزهای دیجیتال کمک کردند.

انواع آلت چین‌ها

آلت‌چین‌ها به طور کلی به سه دسته‌ی مختلف از پروتکل‌ها تقسیم می‌شوند که به ساختار و زیرساخت شبکه‌های بلاک‌چینی اشاره دارند. این دسته‌بندی به تفکیک نقش‌ها و وظایف مختلف در شبکه‌های بلاک‌چین کمک می‌کند. در ادامه به توضیح هر یک از این لایه‌ها می‌پردازیم:

پروتکل‌های لایه صفر (Layer ۰ Protocols)

لایه صفر به زیرساخت‌های پایه‌ای بلاک‌چین‌ها اشاره دارد که شامل شبکه‌های ارتباطی و پروتکل‌هایی است که امکان برقراری ارتباط و تبادل داده‌ها را بین بلاک‌چین‌های مختلف فراهم می‌کنند. این لایه به‌نوعی “ریشه” یا “پایه” بلاک‌چین‌ها محسوب می‌شود و قابلیت هماهنگی و اتصال چندین بلاک‌چین را دارد.

  • پولکادات (Polkadot): این پروتکل لایه صفر امکان اتصال بلاک‌چین‌های مختلف و تعامل بین آن‌ها را فراهم می‌کند.
  • کازماس (Cosmos): یک شبکه غیرمتمرکز از بلاک‌چین‌های مستقل است که از طریق پروتکل لایه صفر خود، همکاری و تبادل داده را بین شبکه‌های مختلف مهیا می‌کند.

پروتکل‌های لایه اول (Layer ۱ Protocols)

لایه یک به پروتکل‌های اصلی بلاک‌چین‌ها اشاره دارد که شامل ساختارها و قواعد اصلی شبکه است. این لایه‌ها شامل اجماع شبکه (مانند PoW یا PoS)، ایجاد بلاک‌ها و نحوه تأیید تراکنش‌ها هستند. بلاک‌چین‌های لایه اول به‌عنوان شبکه‌های پایه‌ای عمل می‌کنند که روی آن‌ها می‌توان برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) و قراردادهای هوشمند را اجرا کرد.

  • اتریوم (Ethereum): یک بلاک‌چین لایه اول است که علاوه‌بر انتقال ارزش، امکان اجرای قراردادهای هوشمند را نیز فراهم می‌کند.
  • کاردانو (Cardano): بلاک‌چین لایه اولی که از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) استفاده می‌کند.

پروتکل‌های لایه دو (Layer ۲ Protocols)

لایه دو به پروتکل‌ها و تکنولوژی‌هایی اشاره دارد که روی لایه یک ساخته می‌شوند و هدف آن‌ها بهبود مقیاس‌پذیری، سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها است. این لایه به‌نوعی “افزونه” روی لایه یک محسوب می‌شود و معمولاً برای حل مشکلاتی مانند تراکم شبکه و کارمزدهای بالا ایجاد می‌شود.

  • لایتنینگ نتورک (Lightning Network): برای بیت‌کوین طراحی شده و هدف آن افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌های انتقال است.
  • پلاسما (Plasma): یک راه‌حل مقیاس‌پذیری برای اتریوم است که با استفاده از زنجیره‌های فرعی (Child Chains) تراکنش‌ها را از زنجیره اصلی اتریوم خارج می‌کند.

مزایا و معایب آلت چین‌ها

آلت‌چین‌ها با شعارها و اهداف مختلف وارد بازار شده‌اند و به‌دلیل تنوع و نوآوری‌هایی که به ارمغان می‌آورند، جذابیت زیادی دارند. اما این زنجیره‌ها نیز با مشکلات خاص خود روبه‌رو هستند. در ادامه، مزایا و معایب اصلی آلت‌چین‌ها به‌صورت جدول‌وار ارائه شده است:

مزایا معایب
تنوع و انتخاب بیشتر: نوسانات شدید قیمت:
امکان انتخاب بین آلت‌چین‌های مختلف با ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوت. آلت‌چین‌ها ممکن است نوسانات شدید قیمتی داشته باشند که ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد.
پتانسیل بازدهی بالا: ریسک‌های امنیتی:
امکان کسب سودهای قابل‌توجه به‌ویژه در مراحل اولیه توسعه. برخی از آلت‌چین‌ها ممکن است به‌دلیل طراحی ضعیف یا عدم استفاده، آسیب‌پذیر باشند.
نوآوری و پیشرفت فناوری: عدم پذیرش و نقدینگی پایین:
بهبود کارایی، امنیت و کاربردپذیری بلاک‌چین‌ها. برخی از آلت‌چین‌ها ممکن است توسط بازار پذیرفته نشوند یا نقدینگی پایینی داشته باشند.
کاهش وابستگی به بیت‌کوین: رقابت شدید:
تنوع سبد سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک‌های مرتبط با نوسانات بیت‌کوین. بسیاری از پروژه‌های آلت‌چین ممکن است در برابر رقبا دوام نیاورند و از بازار حذف شوند.
پشتیبانی از کاربردهای خاص: ریسک‌های قانونی و مقرراتی:
ارائه راه‌حل‌های خاص مانند قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز. ممکن است با مشکلات قانونی و مقرراتی در برخی کشورها مواجه شوند.
مزایا و معایب آلت چین‌ها

این جدول نمایی کلی از مزایا و معایب آلت‌چین‌ها را ارائه می‌دهد و می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری و ارزیابی بهتر این پروژه‌ها کمک کند.

نحوه سرمایه‌گذاری در آلت چین‌ها

سرمایه‌گذاری در آلت‌چین‌ها می‌تواند فرصت‌های قابل‌توجهی برای کسب سود فراهم کند، اما برای موفقیت در این زمینه، نیاز به آگاهی و تحقیق دقیق است. در این بخش، به نحوه سرمایه‌گذاری، خرید و نگهداری آلت‌کوین‌ها و فاکتورهای مهم در انتخاب آن‌ها خواهیم پرداخت.

راهنمای خرید و نگهداری آلت‌چین‌ها

  1. ایجاد حساب کاربری در یک صرافی معتبر:
    برای خرید آلت‌چین‌ها، ابتدا باید در یک صرافی معتبر ارز دیجیتال ثبت‌نام کنید. توجه داشته باشید که بسیاری از صرافی‌های معتبر به‌دلیل تحریم‌ها، به کاربران ایرانی خدمات نمی‌دهند و ممکن است با خطر بلوکه‌شدن دارایی‌ها مواجه شوید.
  2. انتخاب و خرید آلت‌کوین:
    پس از شارژ حساب خود با ریال یا سایر ارزهای دیجیتال، می‌توانید از لیست آلت‌کوین‌های موجود، ارز موردنظر خود را انتخاب کرده و خریداری کنید. هنگام خرید، به قیمت لحظه‌ای، هزینه‌های تراکنش و میزان عرضه و تقاضا توجه داشته باشید.
  3. انتقال آلت‌کوین به کیف پول:
    بعد از خرید، بهتر است آلت‌کوین‌های خود را به یک کیف پول امن منتقل کنید. کیف پول‌های سخت‌افزاری مانند لجر و ترزور و کیف پول‌های نرم‌افزاری مانند تراست ولت و متامسک گزینه‌های مناسبی هستند. نگهداری دارایی‌های دیجیتال در کیف پول شخصی از نظر امنیتی بهتر از نگهداری آن‌ها در صرافی است.
  4. مدیریت و نظارت بر سرمایه‌گذاری:
    پس از خرید و انتقال به کیف پول، به‌طور منظم وضعیت بازار را بررسی کنید. قیمت دارایی‌ها ممکن است نوسانات شدیدی داشته باشد؛ بنابراین نظارت مستمر بر وضعیت بازار و مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها اهمیت زیادی دارد.

فاکتورهای مهم در انتخاب آلت‌چین مناسب

  1. بررسی پروژه و تیم توسعه:
    قبل از سرمایه‌گذاری، باید پروژه آلت‌چین را به‌دقت بررسی کنید. تیم توسعه‌دهنده، اهداف پروژه و نقشه راه آن می‌تواند نشان‌دهنده پتانسیل رشد و موفقیت آینده پروژه باشد. تجربه و سابقه تیم توسعه‌دهنده نیز نقش مهمی در ارزیابی امنیت و پایداری پروژه دارد.
  2. بررسی میزان پذیرش و کاربردپذیری:
    یکی از فاکتورهای مهم، میزان پذیرش آلت‌چین توسط جامعه کاربران و کاربردهای واقعی آن در دنیای بلاک‌چین است. آلت‌چین‌هایی که کاربرد بالاتری دارند و در اکوسیستم‌های مختلف استفاده می‌شوند، معمولاً پایدارتر هستند.
  3. نقدینگی و حجم معاملات:
    حجم معاملات روزانه و نقدینگی آلت‌کوین‌ها نشان‌دهنده علاقه و اعتماد سرمایه‌گذاران به آن است. آلت‌چین‌هایی با حجم معاملات بالا، به‌راحتی قابل خرید و فروش هستند.
  4. تحلیل تکنیکال و بنیادی:
    انجام تحلیل تکنیکال روی نمودارهای قیمتی می‌تواند به پیش‌بینی روند آینده کمک کند. علاوه بر این، تحلیل فاندامنتال به بررسی ارزش ذاتی و اصولی پروژه‌ها کمک می‌کند. ترکیب این دو نوع تحلیل به شما دید جامع‌تری از وضعیت آلت‌چین‌ها می‌دهد.
  5. ریسک‌پذیری و تحمل نوسانات:
    سرمایه‌گذاری در آلت‌چین‌ها معمولاً با نوسانات بالا همراه است. قبل از سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری خود را مشخص کنید و به میزان تحمل نوسانات فکر کنید. استفاده از استراتژی‌های مدیریت ریسک، مانند تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری، می‌تواند به کاهش ریسک‌ها کمک کند.
  6. مطالعه گزارش‌های تحلیلی و منابع معتبر:
    مطالعه گزارش‌ها و مقالات تحلیلی از منابع معتبر می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری کمک کند. همچنین بهره‌مندی از نظرات کارشناسان و تحلیل‌گران معتبر مفید است.

با توجه به این فاکتورها و رعایت نکات مذکور، می‌توانید سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تری در آلت‌چین‌ها داشته باشید و از پتانسیل‌های این بازار بهره‌مند شوید.

فاکتورهای مهم در انتخاب آلت‌چین مناسب
فاکتورهای مهم در انتخاب آلت‌چین مناسب

معروف‌ترین آلت‌چین‌ها

آلت‌چین‌ها به‌دلیل ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود به‌عنوان مهم‌ترین و برجسته‌ترین پروژه‌ها در دنیای بلاک‌چین شناخته می‌شوند. در ادامه، به معرفی برخی از معروف‌ترین آلت‌چین‌ها و ویژگی‌های کلیدی آن‌ها خواهیم پرداخت.

اتریوم (Ethereum – ETH)

  • ویژگی‌ها:
  • دومین ارز دیجیتال بزرگ بعد از بیت کوین.
  • طراحی شده برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps).
  • استفاده از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) برای توسعه قراردادهای هوشمند.
  • انتقال از مدل اجماع اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) در سال ۲۰۲۲، که به کاهش مصرف انرژی و بهبود مقیاس‌پذیری کمک کرد.

بایننس کوین (Binance Coin – BNB)

  • ویژگی‌ها:
  • ارز دیجیتال بومی صرافی بایننس، یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌های ارز دیجیتال.
  • کاربردهای مختلف از جمله پرداخت هزینه‌های تراکنش، مشارکت در عرضه‌های اولیه صرافی (IEO) و پرداخت‌های آنلاین.
  • راه‌اندازی بایننس اسمارت چین (Binance Smart Chain) برای اجرای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز.

کاردانو (Cardano – ADA)

  • ویژگی‌ها:
  • تمرکز بر امنیت و مقیاس‌پذیری با استفاده از مدل اجماع اثبات سهام (PoS).
  • توسعه یافته توسط چارلز هاسکینسون، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم.
  • ارائه زیرساخت برای اجرای قراردادهای هوشمند و امور مالی غیرمتمرکز با رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیقات دانشگاهی.

سولانا (Solana – SOL)

  • ویژگی‌ها:
  • یکی از سریع‌ترین بلاک‌چین‌ها با توانایی پردازش هزاران تراکنش در ثانیه.
  • استفاده از فناوری اثبات تاریخ (Proof of History – PoH) و اثبات سهام (PoS).
  • سرعت بالا و کارمزد پایین تراکنش‌ها باعث محبوبیت در توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز و پروژه‌های دیفای.

پولکادات (Polkadot – DOT)

  • ویژگی‌ها:
  • پلتفرم چند زنجیره‌ای برای اتصال و تعامل بلاک‌چین‌های مختلف.
  • تأسیس شده توسط گوین وود، یکی از هم‌بنیان‌گذاران اتریوم.
  • استفاده از مفهوم “پاراچین” (Parachain) برای هماهنگ‌سازی بلاک‌چین‌ها و ایجاد اینترنتی از بلاک‌چین‌های متصل.

ریپل (Ripple – XRP)

  • ویژگی‌ها:
  • شبکه پرداخت دیجیتالی و پروتکل تسویه حساب‌های مالی.
  • هدف تسهیل تراکنش‌های بین‌المللی و بانکی با استفاده از تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده.
  • همکاری با بانک‌ها و مؤسسات مالی برای ایجاد زیرساختی برای پرداخت‌های بین‌المللی.

لایت کوین (Litecoin – LTC)

  • ویژگی‌ها:
  • نسخه نقره‌ای بیت کوین و یکی از اولین آلت‌چین‌ها.
  • طراحی شده برای ارائه تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر.
  • استفاده از الگوریتم Scrypt به‌جای SHA-256 برای استخراج.

ترون (Tron – TRX)

  • ویژگی‌ها:
  • پلتفرم غیرمتمرکز برای به اشتراک‌گذاری محتوا و سرگرمی.
  • هدف ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز که کاربران می‌توانند بدون واسطه محتوا تولید کنند و به اشتراک بگذارند.
  • پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و DApps.

مونرو (Monero – XMR)

  • ویژگی‌ها:
  • ارز دیجیتال متمرکز بر حریم خصوصی با امکان انجام تراکنش‌های ناشناس و غیرقابل ردیابی.
  • استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند امضاهای حلقه‌ای و آدرس‌های مخفی.

این آلت‌چین‌ها با ویژگی‌ها و نوآوری‌های خود نقش مهمی در پیشرفت و توسعه اکوسیستم بلاک‌چین ایفا کرده‌اند و هر یک از آن‌ها به نوبه خود تأثیرگذار و برجسته در دنیای ارزهای دیجیتال هستند.

جمع بندی

آلت‌چین‌ها، که به‌عنوان جایگزین‌هایی برای بیت‌کوین در نظر گرفته می‌شوند، نقش بسزایی در توسعه و تنوع اکوسیستم بلاک‌چین دارند. این ارزهای دیجیتال با ویژگی‌ها و کاربردهای مختلف، فرصتی جدید برای کاربران و سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورند. اما باید توجه داشت که این فرصت‌ها همراه با ریسک‌ها و چالش‌های خاص خود هستند.

برای انتخاب آلت‌چین مناسب، باید به بررسی دقیق پروژه‌ها، تیم توسعه‌دهنده، میزان پذیرش و کاربردپذیری آن‌ها پرداخته و تحلیل تکنیکال و بنیادی انجام داد. در نهایت، آلت‌چین‌ها با افزایش تنوع و نوآوری در بازار ارزهای دیجیتال، به شکل‌گیری آینده‌ای پویا و چندبعدی برای بلاک‌چین کمک خواهند کرد.



source

توسط blogcheck.ir