دوچرخه در اواخر دوره قاجار راه خود را به ایران گشود. برای نخستینبار در دوره قاجار بود که کارکنان سفارت انگلیس دوچرخههایی را به ایران آوردند و از آنها بهعنوان وسیله ترابری بهرهبرداری کردند. قصه از آنجا آغاز میشود که روزی از روزها مردم کوچه و بازار ۲ پسربچه انگلیسی را دیدند که روی وسیلهای با ۲ چرخ در میدان مشق یا باغ ملی تهران حرکت میکردند.
اولین دوچرخهفروشی در ایران
نخستین کسی که در ایران، با ایجاد مغازه فروش دوچرخه و کرایهدادن آن، مردم را رسما با دوچرخه آشنا کرد، حسینآقای شیخ است که در خیابان شمسالعماره مغازه داشت. مغازه او در خیابان ناصرخسروی فعلی، کمی بالاتر از شمسالعماره و در کنار ساختمان وزارت امور اقتصادی و دارایی کنونی قرار داشت. در این مغازه نرخ کرایه دوچرخه ساعتی ۱۰شاهی بود. اغلب دوچرخههای این مغازه متعلق به کارخانه هرکولس بودند.
در ابتدا در این دوچرخهها از تایر توپر استفاده میشد و سرعت کمتری داشتند؛ اما بعدها با جایگزینکردن تایرهای توخالی بر سرعت آنها افزوده شد.
اولین تعمیرکار دوچرخه
در میان پیشگامان دوچرخهسواری ایران، در کنار حسینآقای شیخ نام دادیکخان ارمنی دیده میشود. دادیکخان با تأسیس مغازه تعمیرات و فروش دوچرخه به توسعه این صنعت در کشور کمک کرد. مغازه دادیکخان ارمنی در ابتدای خیابان منوچهری دایر بود.
در این مغازه نرخ پنچرگیری ۱۰ شاهی و روغنکاری ۲ شاهی بود. ضمن اینکه دیگر تعمیرات شامل جوشکاری، شکست و بست، پرهبندی و شل و سفت کردن زنجیر بود و روی هم ۵، ۶ قِران هزینه داشت.
مراکز قدیمی فروش دوچرخه
در اوایل ورود دوچرخه به ایران شرکتهای راله یا رالی، فیلیپس، هرکولس، مایستر، المپیک، اوپل (زنانه و دخترانه)، جمس و بیاسآ (مارک سهتفنگ)، مهمترین مارکهای دوچرخه بودند. همچنین خیابانهای چراغبرق، علاءالدوله (فردوسی)، لالهزار، ناصرخسرو و سعدی مراکز مهم فروش، کرایه و تعمیر دوچرخه در تهران بودند و واردکنندگان دوچرخه در شهرهایی، چون اصفهان، آبادان و کرمانشاه نیز نمایندگی داشتند.
قیمت نخستین دوچرخهها
دوچرخههای نخستین در تهران از مارکهای هرکولس، رالی، بیاس آ و بیرمنگام همگی ساخته کشور انگلستان بودند. قیمت بهترین، بادوامترین و خوشرکابترین نوع دوچرخه از ۱۰تومان شروع میشد و به ۱۵تومان میرسید و قیمت لوازم اضافی ازجمله قاب، ترکبند، بوق و امثال آنها ۲ تومان میشد.
تاریخ دوچرخه در شهرستانها
سال١٣٢٧ نزدیک ١٢هزار دوچرخه در شهر اصفهان پلاک شده بود و ۲۰ هزار نفر گواهینامه دوچرخهسواری داشتند. در دهه ۴۰ دوچرخهسواران به یکی از معضلات اداره شهری در اصفهان تبدیل شدند. روزنامه نقشجهان سال١٣٢٥ در چند نوبت، دستورها و اطلاعیههای استانداری، شهربانی و فرمانداری نظامی اصفهان را برای محدودیت دوچرخهسواران اصفهانی منتشر کرد و از مردم خواست آنها را رعایت کنند. علاوه بر اصفهان، یزد و کرمان نیز در دهههای ١٣١٠ تا ١٣٥٠ مملو از دوچرخه شدند و در این میان یزد با عنوان شهر دوچرخهها شهرت یافت.
اولین باشگاه دوچرخهسواری
نگاهی به تاریخ نشان میدهد که در سال ۱۳۲۴ نخستین باشگاه دوچرخهسواری ایران با نام «باشگاه دوچرخهسواران» تأسیس شد. این باشگاه بعدها بهنام تاج و سپس استقلال تغییر نام داد.
بیشتر بخوانید:
قانون دوچرخهسواری
بعد از آنکه میزان استفاده از دوچرخه به حدی شد که عبور و مرور را با مشکل مواجه کرد، وزارت داخله در ۲۳مرداد۱۳۰۵ نظامنامه دوچرخهسواری را در ۲۰ماده در روزنامههای کثیرالانتشار تهران به چاپ رساند.
پس از این قانون، نظامنامه سیر و حرکت دوچرخههای پایی در شهر و حومه نیز در سال ۱۳۰۹ تهیه شد و براساس آن دوچرخهها پلاکدار شدند و وضعیت دوچرخهسواری سروسامان گرفت.
بااینحال باز هم آنها که سنوسال کمتری داشتند، تن به این قانون نمیدادند و خیلی به این تشریفات توجه نمیکردند.
ماده ۱- احدی نمیتواند با دوچرخههای پایی در شهر و حومه آن حرکت نماید، مگر اینکه قبلا در اداره نظمیه حاضر شده، پس از امتحانات لازمه، جواز تصدیقنامه بگیرد.
ماده ۲- اشخاصی که سن آنها هنوز به ۱۳ سال بالغ نگردیده، مطلقا از دوچرخهسواری ممنوع هستند.
ماده ۳- کرایهدادن دوچرخه به اشخاصی که سن آنها به ۱۸ سال بالغ نشده باشد و یا با داشتن ۱۹ سال تصدیق و جواز نظمیه را در دست نداشته باشند، مطلقا ممنوع است.
ماده ۴- در موقع مراجعه به نظمیه برای اخذ تصدیقنامه و جواز، تقاضاکنندگان بایستی ۳ قطعه عکس خود را به همراه بیاورند.
ماده ۵- تمام دوچرخهها باید دارای بوقی باشند که صدای آنها تا فاصله پنجاه ذرع شنیده شود.
ماده ۶- از غروب آفتاب به بعد بایستی چراغ جلو و عقب دوچرخه را روشن نمایند.
ماده ۷- چراغ جلو بایستی با نور سفید و اقلا ۱۰ ذرع مسافت جلوی دوچرخه را روشن نماید.
ماده ۸- نمره نظمیه همیشه باید روی قسمت گلگیر عقب نصب باشد.
ماده ۹- متن نمره دوچرخههای شخصی، سفید و با خط سیاه و متن نمره دوچرخههای کرایه سیاه با خط سفید خواهد بود.
ماده ۱۰- دوچرخهسوارها بایستی در معابر پرجمعیت و در سرپیچها و محل تلاقی خیابانها آهسته حرکت نمایند.
ماده ۱۱- دوچرخهسواران موظفاند که همیشه و مخصوصا در موقع تلاقی با وسایل نقلیه از دست راست خود حرکت نمایند.
ماده ۱۲- دوچرخهسواری در پیادهرو و بازارها و محلی که تخصیص به پیاده داده شده است، ممنوع است.
ماده ۱۳- مسابقه با دوچرخه در خیابانها اکیدا ممنوع است.
ماده ۱۴- کلیه دوچرخهها بایستی دارای گلگیر جلو و عقب باشند که گل و کثافت معابر را به عابرین ترشح ننمایند.
ماده ۱۵- دوچرخهها اعم از کرایه یا شخصی باید دارای ترمز چرخهای جلو و عقب باشند.
ماده ۱۶- سواری ۲ نفر یا بیشتر روی یک دوچرخه یا سوارکردن اطفال با خود اکیدا ممنوع است.
ماده ۱۷- نمایشدادن روی دوچرخه در خیابانها و کوچهها قدغن است.
ماده ۱۸- دوچرخهسواران نمیتوانند در موقع سواری با یک دست خود اشیا حمل نمایند، مگر اینکه اشیای مزبور به طریقی بسته شدهباشد که راننده در موقع لزوم قادر باشد با همان دست دسته دوچرخه را بگیرد.
ماده ۱۹- تعلیمدادن و آموختن دوچرخهسواری در معابر و کوچههای داخل شهر و معابر پرجمعیت خارج از شهر ممنوع است.
ماده ۲۰- متخلفان از مواد این نظامنامه به محاکم صالحه جلب و مطابق قانون تعقیب و مجازات خواهند شد.
منبع: روزنامه همشهری
source